YAŞAR NEZİHE “İLK KADIN İŞÇİ ŞAİR”,

İlk Türkçe 1 Mayıs Şiiri Bir Kadın Şair Tarafından Yazıldı

Tüm dünyada kutlanan 1 Mayıs işçi bayramı Türkiye'de çok erken dönemlerde kutlanmaya başlandı. 1 Mayıs üzerine ilk Türkçe şiir bir kadın tarafından ele alındı.

1886 yılının 1 Mayıs günü Haymarket’te “günde 8 saat” mücadelesi yürüttükleri için idam edilen anarşist işçilerden bu yana, işçilerle patronlar arasındaki kavganın simgesi haline gelmiştir.

1 Mayıs için Türkçede ilk şiiri bir kadın şair olan Yaşar Nezihe yazmıştır.

YAŞAR NEZİHE “İLK KADIN İŞÇİ ŞAİR”,

Yaşar Nezihe Bükülmez (1882 -1971), 1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı için ilk şiiri yazan kadın şairdir. Yoksul ve acılarla dolu çocukluğunu, evliliklerini ve yaşamı boyunca verdiği onurlu duruşunu, grev ve işçi haklarına olan inancını şiirleriyle dile getirmiştir. 1934 yılında “soyadı kanunu” çıkınca, yaşam mücadelesini taçlandırmak için “Bükülmez” soyadını aldıysa da, “Bakıp da soyadıma sanma bükülmüyorum/Felek cefalarıyla, gençken büktü belimi”, dizeleriyle yaşamındaki acılara gönderme yapmıştır. 
Yaşar Nezihe’nin 1971’de ölümünün ardından yazar Bekir Yıldız, 1973’de şairi anlattığı “Ölü Soğumadan” adlı öyküsünü kaleme alır. Ancak yazar tutuklanır, 1974 affında aklansa da, öykü tutuklu kalır. Bazı değişikliklerle “Şair Ana” adıyla yeniden yayınlanır.
Şair Şennur Sezer de, 2010 yılında “Yaşar Nezihe’ye Mektup” adlı yazısında, “sen bizim öğretmenimizsin”, diye dile getirir duygularını... 

YAŞAR NEZİHE “İLK KADIN İŞÇİ ŞAİR”,

1 Mayıs ve grev şiirleri yazdığı için “şiirleri toplatılan ilk kadın şair” olmasının yanı sıra, Yaşar Nezihe, aykırı kimliğiyle de özel bir yere sahiptir, basında çıkan “ilk peçesiz fotoğraf çektiren kadın”, unvanı da ona aittir. 
Anısı önünde saygıyla eğiliyor ve 1923 yılında yazdığı "1 Mayıs" adlı şiirini paylaşıyorum: 
  
1880-1971 yılları arasında yaşayan Yaşar Nezihe Bükülmez’in yazdığı şiir:

1 MAYIS

EY İŞÇİ…
Bugün hür yaşamak hakkı seninken
Patronlar o hakkı senin almışlar elinden.

Sa’yınla edersin de “tufeyli”leri zengin
kalbinde niçin yok ona karşı yine bir kin?

Rahat yaşıyor, işçi onun emrine münkâd;
lakin seni fakr etmede günden güne berbâd.

Zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden.
Azm et de esaret bağı kopsun bileğinden.

Sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün.
Bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.

EY İŞÇİ…
Mayıs birde bu birleşme gününde
Bişüphe bugün kalmadı bir mani önünde…

Baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz;
yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.

Patron da fakir işçilerin kadrini bilsin
ta’zim ile hürmetle sana başlar eğilsin.

Dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi.
Bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi.

Herkes yaya kaldı, ne tren var, ne tramvay
Sen bunları hep kendin için şan-ü şeref say…

Birgün bırakınca işi halk şaşkına döndü.
Ses kalmadı, her velvele bir mum gibi söndü.

Sayende saadetlere mazhar beşeriyet;
Sen olmasan etmezdi teali medeniyet.

Boynundan esaret bağını parçala, kes, at!
Kuvvetedir hak, hakkını haksızlara anlat.

  Yaşar Nezihe Bükülmez Kimdir.?

1880–1971 yılları arasında yaşayan Yaşar Nezihe Bükülmez, genel olarak şiir, kısıtlı sayıda da deneme türünde eserler verdi. Basılmış iki şiir kitabı bulunan Nezihe Bükülmez’in kendi yaşamından beslenerek şiirlerine aktardığı duygusallık, döneminden kısa bir süre sonra unutulurken şiirleri içerisinde yer alan naif sosyalist içerikli manzumeleri günümüze kadar yaşadı. Aydınlık dergisinin 1923  yılı Haziran sayısında yayınlanan şiiri, 1 Mayıs ile ilgili ilk Türkçe şiir olarak kabul edilir.

Silivrikapı’da bir adı da Hünkâr İmamı Sokak olan Hünkârbeğendi sokakta bir viranede doğar Yaşar Nezihe (17 Ocak 1880), Babası belediye kantarcısı Sarhoş Kadri efendidir, annesi ise Kaya Hanım. Tatar asıllı eşinin adını beğenmeyen Kadri Efendi ona Eda ismini lâyık görmüştür.

İstanbullu şair, altı yaşındayken annesini kaybeder. İzin almaksızın bir yıl süreyle okula gittiği için babası tarafından evden kovulunca okuldan ayrılmak zorunda kalır. Üç kez evlenir. Üç oğlundan ikisini yitirince, kendisini hayatta kalan tek oğluna adar. Küçük yaşta şiir yazmaya heveslenir. İlk şiirleri 1895 yılından itibaren “Malumat ve Terakki” ile “Nazikter” dergilerinde Mazlume, Mahmure, Mehcure imzalarıyla yayımlanır. Daha sonra Terakki, Hanımlara Mahsus Gazete, Sabah, Menekşe, Kadın Yolu, Kadınlar Dünyası, Aydınlık gibi gazete ve dergilerde yıllarca yazacaktır.

1912 yılında koleradan ölen babasından 1924 yılında 50 kuruş aylık bağlanır Yaşar Nezihe’ye. Bu gecikmiş ve komik aylığı gazetelere yolladığı protesto mektuplarıyla kınar. Mürettipler Grevi’ni anlatan şiiri ve bu grev sırasında yaptığı bir konuşma yüzünden soruşturma da geçirir.

TOPLUMSAL SORUNLARI ELE ALDI

Şiirlerinde ekmek mücadelesini dile getirdi ve dönemin toplumsal sorunlarına eğildi. Ezilen insanların sorunlarını kendi sorunu olarak gördü; işçiye ve eylemlerine sahip çıktı ve bu nedenle işçi eylemlerini destekleyici şiirler de yazdı. Amele Cemiyeti’ne üye oldu. Şiirlerine el konulan ilk kadın şairdir.

17 sene Esirgeme Derneği’ne iş işlemiş. Şark Eşya Pazarı’nda, Darphane’de çalışmış. Hilâl-i Ahmer’e iş işlemiş. Savaş yıllarında komşuların mektuplarını yazmış. Sunî çiçekler yapıp satmış. Proleter şair olarak anılır.

Yaşar Nezihe soyadı kanunu çıkınca da “BÜKÜLMEZ” soyadını alır. Gerçekten de yaşadığı zorluklara karşın yenilmez yıkılmaz bükülmez bir kadındır ve tam doksan bir yıl yaşar. 5 Kasım 1971′de göçer dünyadan.

@#ÖkkeşBölükbaşı ©#MedyaGünebakış

Ökkeş Bölükbaşı, İstanbul –Mayıs.2019- okkesb61@gmail.com,

http://www.medyagunebakis.com/ - okkesb@turkfreezone.com,