|
ÇELTİK TARIMI 
Toprak İsteği
Toprak
isteği bakımından seçici değildir. Su geçirgenliği az, derin, tınlı ve besin
maddelerince zengin topraklarda daha iyi yetişir. Çeltik tarımı için optimum pH
5.5-7.5 arasıdır. pH'sı 3-8 arasında değişen topraklara da uyum sağlayabilir.
Tuzlu toprakların ıslahında en ideal bitkilerden biridir. Topraktaki eriyebilir
tuz yoğunluğu 600 ppm 'in altında olmalıdır. 
Ekim Nöbeti
Aynı
tarlaya üst üste sürekli çeltik ekilirse verim düşer, yabancı otlar ve hastalıklarla
mücadele zorlaşır. 2-3 yıl üst üste çeltik ekildikten sonra tarlaya yem bitkilerinden
birisi ekilmelidir. Baklagil yem bitkileri topraktaki azot bileşiklerini arttırdığı
için tercih edilmelidir.
Toprak
Hazırlığı
Arazi
tesviye işlemleri küçük parsellerde tesviye bıçağı,daha geniş parsellerde hafif
ağırlıklı greyder ya da lazerle çalışan tesviye aleti ile yapılır. Sonbaharda
derin sürüm yapılmalıdır. İlkbaharda tavalar yapıldıktan sonra diskaro veya
kazayağı ile işleme yapılır. 
Tohumluk
Tohumluk
hastalıklardan, yabancı otlardan ve kırmızı çeltik tohumlarından temizlenmiş ve
sertifikalı olmalıdır. Mümkünse 3-4 yılda bir sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.
Ekilecek tohum miktarı çeşidin özelliklerine, ekim zamanına ve toprağın
verimlilik durumuna göre değişir. Küçük daneli çeşitler 15kg/da, orta daneli çeşitler
17-18 kg/da ve iri daneli çeşitler 20 kg/da tohum ekilebilir. m2 ye atılacak tohum
500-600 adettir.
Tohumların
Ekime Hazırlanması
Tohumlar
2 gün önce su içine konulup ön çimlendirme yapılır. Ön çimlendirme esnasında
çeltik yanıklık hastalığı ile mücadele amacıyla fungusitlerden birisiyle (Benomyl,
Carbendazim) ilaçlama yapılmalıdır. Beyaz uç nemotoduyla mücadele için ön
çimlendirmeden önce tohumlar 55-60C sıcak suda 10 dakika tutulması tavsiye edilmektedir. 
Ekim Zamanı
Ekim
zamanını yetiştirilecek çeşidin vejetasyon süresi, hava ve sulama suyu sıcaklığı
belirler. Çeltik için çimlenme ve fide devresinde en uygun sıcaklık 18-35 derecedir.
Çeltik ekimi yapılması için su sıcaklığının en az 12 derece olması gerekir.
Bölgemizde
Mayıs ayının 1.haftasından sonra ekim yapılması uygundur.
Ekim Yöntemi
Ekim
yöntemleri 1.Serpme (elle, gübre saçıcıları ile, uçakla), 2.Mibzerle 3. Fideleme.
Ekimden önce tavalar iyice bulandırılmalı ve tohum üstünde ince mil örtüsü oluşması
sağlanmalıdır. Tohumlar toprak yüzeyine tutunduktan 3-4 gün sonra tavalardaki
su boşaltılır. Tavalara 5-6 gün sonra ince bir su verilir.
Gübreleme
Öncelikle
çeltik ekilecek tavalardan toprak numunesi alınıp tahlil ettirildikten sonra
gübre kullanılmalıdır. Çeltik için tavsiye edilen azotlu gübre, Amonyum Sülfat gübresidir.
Dekara 80 kg kullanılmalıdır. Amonyum Sülfat gübresinin yarısı ekimle birlikte,
yarısı da ekimden 55-60 gün sonra uygulanabileceği gibi; bir kısmı ekimde, bir
kısmı kardeşlenme başlangıcında ve geri kalan kısmı da ekimden 50-60 gün sonra
kullanılmalıdır. Çinko noksanlığı pH' sı yüksek olan sodik topraklarda ve
toprak düzlemesi sırasında fazla toprak alınmış sahalarda görülür.
Dekara
ekim öncesi Fosforlu gübre olarak 20 kg Triple Süper Fosfat (TSP) gübresi
verilmelidir. Çinkoeksikliği varsa ekim öncesi 1-2 kg/da Çinko sülfat veya
Çinko oksit kullanılmalıdır.
Ekim
sonrası ortaya çıkan çinko eksikliğinde, çinko sülfat salkım oluşum devresi başlangıcında
5-7 gün önceye kadar üstten püskürtme şeklinde gübreleme yapılabilir.
Sulama
Su
yüksekliği bitkilerin gelişmesine bağlı olarak, yükseltilir ve maksimum gelişme
devresinde 15 cm civarında tutulur. Hasattan 20-30 gün önce tavalara su akışı
durdurulur ve tavalardaki mevcut su boşaltılır. Erken dönemde su kesmek danelerin
tam anlamıyla dolmasını önler ve pirince işleme sırasında kırık oranının artmasına
sebep olur. En uygun sulama suyu sıcaklığı 25-30 derecedir. Çimlenme için
maksimum su sıcaklığı 42-44 derecedir. Bu sıcaklıklardan sonra çimlenme olmaz.
Gelişmenin her devresinde 30 0C'nin üzerindeki sıcaklıklar ürüne olumsuz etki
yapar. Fide gelişimi sırasında, herhangi bir devredeki su kesilmesi, yabancı ot
tohumlarının çimlenmesini teşvik eder ve yeni yabancı otların ortaya çıkmasına sebep
olur. Bitki boyu su yüksekliğinden etkilenir. Su yüksekliği arttıkça bitki boyu
ve dolayısıyla yatma artarken, salkım sayısı azalır. Yüksek sulama suyu
sıcaklığı, salkım sayısını azaltır ve başakçıktaki sterilite oranını arttırarak
verim üzerine olumsuz etki yapar. Sulama suyu yetersizliği durumunda 3 gün
sulama 2 gün su kesme veya 8 gün sulama 3 gün su kesme şeklinde sulama
yapılabilir.
Hasat ve Harman
Salkımların
%80'nin saman rengini aldığı, alt kısımdaki danelerin sert mum dönemine
ulaştığı zaman çeltik hasat edilir. Bu dönemde danelerin rutubet oranı % 22-24
arasındadır. Erken hasatta olgunlaşmamış tebeşirimsi, yeşil daneler nedeniyle verim
ve randıman düşer. Geç hasatta ise kuşlar ve kemirgenler gibi hayvan zararı ile
kırık dane oranı artar. Kurutma problemi ortaya çıkar.
Kurutma
Çeltik
mahsulünün güvenli depolanması için rutubet oranının %14' ün altına düşürülmesi
gerekir. Güneş altında kurutma yapılırken; çeltik ürünü sert beton veya benzeri
zemin üzerine serilir. Sergi kalınlığı 4-5 cm' yi geçmemelidir. Kürek veya tırmıkla
sık sık karıştırılmalıdır.
Depolama
Depolama
sırasında çeltik rutubeti %14'ün altında olmalıdır. Yüksek olursa mikroorganizma
faaliyeti ve böcek zararı artar. Ambar nispi rutubeti %60'ın altında olmalı,
sıcaklık da mümkün mertebe düşük tutulmalıdır. Çuvallar ağaçtan yapılan platformda
yığılarak depolanırsa, çuvallarla zemin arasında hava sirkülâsyonu sağlanmış
olur. Tohumluk olarak kullanılacak çeltikler 2 yıldan fazla depolanacaksa mutlaka
dane nemi % 13 ün altında ve ortam sıcaklığı 100C civarında olmalıdır.
Ç.k Yanıklığı
Hastalığı (Pyricularia oryzae)
Bu
hastalığa bruson, kurt boğazı, sam vurması, pas gibi isimlerde verilmektedir.
Bitkinin yaprak ayasında, kınında, sap ve salkım kısımlarında görülmektedir.
Kontrolü, dayanıklı çeşit ekmek, aşırı azotlu gübre kullanımından kaçınmak, sık
veya geç ekim yapmamak, hasat sonrası tarlada anız bozmak, münavebeli ekim
yapmak. Ekimden önce uygun fungisitlerle (Benomyl, Carbendazım etkili maddeli
ilaçlarla) 100 litre suya 200 g ilaç karıştırılarak tohum ilaçlaması yapılmalıdır.
Bunun için tohum çimlendirmek amacıyla su içerisine bırakıldığında 24 saat
ilaçlı su içerisinde bekletilir. Hastalık tarlada görüldüğünde; Benomyl etkili maddeli
ilaçlarla 100 litre suya 60 g ilaç veya Carbendazım etkili maddeli ilaçlardan biri
ile dekara 150 g kullanılarak bir hafta ara ile iki, gerekirse üçüncü ilaçlama,
yeşil aksam ilaçlaması olarak uygulanmalıdır.
Ç. Kök Boğazı
Çürüklüğü (Fusarium moniliforme)
Hastalık
etmeni mantardır. Bu hastalığa yakalanan bitkiler zayıf ve soluk görünümdedir.
Tarlada bazı hasta bitkilerde normallerinin iki katı kadar uzayabilen ince cılız
kardeşler çıkar. Bu boy uzaması her zaman görülmeyebilir. Salkım çıkarma döneminde
tümüyle beyaz görünen bitkiler normallerinden çok önce salkım oluştururlar ve
beyaz renkli olan salkımlarda sadece boş kavuzlar bulunur. Alt kısımlarda (1.
ve 2. boğumlarda) fungusun beyaz veya pembe misel ve konidi kümeleri
görülebilir. Hasada yakın devrede tohum kabuğu altına yerleşerek, hasatta elde
edilen tohumlarla taşınırlar. Kontrolü: münavebe yapmak, hastalıksız tohum kullanmak,
yüksek dozda azotlu gübre kullanmamak ve yanıklık hastalığında anlatıldığı gibi
tohum ilaçlaması yapmak.
Çeşit Seçimi
Tohumluk
olarak ekilecek çeşitler sertifikalı olmalıdır. Karadeniz, Kızılırmak, Osmancık
97, Ribe, Rocca, Sürek 95, Kıral ve Baldo çeşitleri bölgemiz için tavsiye önerilir.
ÇELTİK YANIKLIK
HASTALIĞI
(Pyricularia oryzae)
Hastalık Belirtisi
•
Hastalık; bitkinin yaprak,
yakacık, kın, boğum, salkım,
salkım boğumu ve tane kavuzlarında görülür. Genellikle yaprak lekeleri Temmuz ayından
itibaren görülmeye başlar. Bu lekeler iğ
veya baklava dilimi şeklinde, iki ucu sivri, ortası gri-bej veya saman sarısı renkte
olup etrafı kahverengi bir hale ile çevrilidir.
• Lekelerin
şekli, sayısı, büyüklüğü çeltik çeşidinin duyarlılığına, etmen ırkının hastalandırma yeteneğine ve hastalık
gelişimi için çevre koşullarının uygunluğuna bağlı olarak değişir.
Başlangıçta ayrı ayrı ve küçük olan
lekeler daha sonra büyüyüp birleşerek yaprağın tamamen kurumasına neden
olabilirler. 
• Hastalıklı
Yakacık, iplikle sıkılmış gibi bir
görünüm alır. Yakacıktaki leke, yaprak kınına doğru uzanabilir. Kın üzerindeki lekeler yaprak
ayasındakilerden farklıdır.
Belirli bir şekilleri yoktur, uzunlamasına gelişirler.
• Sap üzerinde ise yağ lekesini andıran belirtiler
oluşur ve bu lekelerin üzerlerinde petrol yeşili renkte küf gelişir. Bitki üst kısmından çekilirse boğumdan kopar
ve çoğunlukla boğumun alt kısmında bitki sağlam olmakla beraber, ileri
dönemlerde alt kısımlardaki, birinci ve
ikinci boğumlarda önce doku yumuşaması, sonra kahverengileşme ve siyahlaşma şeklinde
görülen “boğum enfeksiyonları” meydana
gelir.
• Salkım
oluşumundan sonra, salkımın hemen altındaki
boğumda da yanıklık
ÇELTİK HASTALIK VE
ZARARLILARI
Enfeksiyonu görülebilir. Buna
“salkım boğum yanıklığı” ismi verilir. Bu durumda salkım normal yeşil renk
yerine, mavi-yeşil renk alır. Boyun
enfeksiyonunun oluş zamanına göre, ya kavuzlar içinde tane hiç oluşmaz ve boş kavuzlar
meydana gelir veya ince, cılız, çimlenme yeteneği ve pazar değeri olmayan, tebeşir gibi beyaz daneler oluşur.
• Hastalık
tarlada başlangıçta, azotlu gübrenin
fazla kullanıldığı veya daha sık ekim yapılan kısımlarda, 1-2 m çapında çökmüş haldeki
ocaklar olarak dikkati çeker. Eğer hastalığın gelişmesini teşvik eden uygun koşullar
devam ederse, bu ocakların çapı büyür ve
hatta tarlanın tümünü kaplayabilir.
Hastalığın Görüldüğü
Bitkiler
•
Çeltik, Darıcan, Adi kamış, Topalak ve Sivri dikenli saz’da görülmektedir.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
• Hastalıktan ari sertifikalı tohumluk
kullanılmalıdır.
• Hastalığa toleranslı veya dayanıklı
çeşitler ekilmelidir.
• Hasat sonrası tarladaki hastalıklı bitki
artıkları yok edilmelidir
• Azotlu gübre zamanında uygulanmalıdır.
• Analiz sonuçlarına göre dengeli
gübreleme yapılmalı ve aşırı azotlu gübre kullanımından kaçınılmalıdır.
• Tarlada su seviyesi derin
tutulmamalıdır.
• Gereksiz
yere su kesimi yapılarak, mahsul susuzluk stresine sokulmamalıdır.
• Sulama suyunun soğuk olmamasına özen
gösterilmelidir.
• Ekim zamanında yapılmalıdır.
• Sık ekim yapılmamalıdır.
Kimyasal Mücadele
Çeltik yanıklığına karşı, tohum ve yeşil aksam ilaçlaması şeklinde kimyasal
mücadele yapılır.
ÇELTİK HASTALIK VE
ZARARLILARI
Tohum ilaçlaması mutlaka
koruyucu olarak yapılmalıdır. Tohum
miktarına göre belirlenen, küçük su tankları
veya
Tohum ıslatma havuzları bu
amaç için kullanılabilir.
Yeşil aksam
ilaçlamasında, hastalık belirtileri
bölgede görülür görülmez veya hava koşulları hastalık gelişmesine
Uygun şekilde gidiyorsa,
hemen ilaçlama başlatılmalıdır. Gerekirse
ilacın etki süresine ve hava koşullarına bağlı
Olarak ikinci veya üçüncü
ilaçlama uygulanmalıdır. Küçük alanlar için
sırt pülverizatörü (mekanik, otomatik, motorlu) Veya sırt atomizörü, büyük alanlar için ise iş genişliği fazla olan
hidrolik tarla pülverizatörleri kullanılır.
İLAÇLAMA TEKNİĞİ
Tohum İlaçlaması
Uygulanacak ilacın tavsiye
edilen dozları kullanılarak hazırlanan ilaçlı suda, 24 saat bekletilen
tohumlar, sudan çıkarıldıktan ve suyu sızdırıldıktan sonra (traktörle veya uçakla ekimde) ekimi yapılır. Eğer, ekim elle yapılacaksa,
ilaçlı sudan çıkarılan tohumlar, ön çimlendirme işleminden sonra, elle su
içerisine saçılır.
Yeşil aksam ilaçlaması
İlacın tavsiye edilen
dozuna göre hazırlanan ilaçlı su, yaprak ve sapların yüzeyi ilaçlı su ile
ıslanacak şekilde kaplama olarak tarlaya uygulanır.
Ökkeş Bölükbaşı, İstanbul - Aralık.2019- okkesb61@gmail.com,
http://www.medyagunebakis.com/ - okkesb@turkfreezone.com,
| 
